ANOHNI'DEN ANTROPOSEN ÇAĞINDA MANİFESTO GİBİ PERFORMANS!

18.5.2016

New York - Bu yazıyı bu akşam izlediğim Anohni'nin sarsıcı performansından yaklaşık bir saat sonra yazıyorum. Sanatçının bu ay yayınlanan ilk solo albümü "Hopelessness"ın dünya prömiyeri bugün Red Bull Music Academy New York Festival kapsamında New York'taki görkemli Park Armory binasının yüksek tavanlı, hangar gibi geniş salonunda yapıldı.

İnsanın, dünyayı etkileri milyonlarca yıl sürecek değişimlere uğrattığı Antroposen Çağı'na dair yapılmış en güçlü protest albüm "Hopelessness". Küresel ısınma, drone savaşları, erkek şiddeti, idam cezası, hegemonya, kültür emperyalizmi, kapitalist hırs, ırkçılık, dincilik, cinsiyetçilik ve gericiliğin insanlığı esir aldığı bu döneme yönelik esaslı bir karşı duruş niteliğinde.

Hayatımıza Antony and the Johnsons grubuyla Antony Hegarty olarak giren ama artık yoluna Anohni adını alarak devam eden yetenekli müzisyenin tenor sesinin ruhundaki fırtınaları yansıtma kapasitesine daha önce de birkaç defa canlı tanık olmuş biri olarak, konserde az çok ne göreceğimi tahmin ettiğimi sanıyordum ama yanılmışım: Bugüne kadar görüp dinlediğim en sıradışı, en farklı ve en çarpıcı performanslardan birini izledim bu akşam. Nedenini yazının sonunda daha net anlatmış olabilmeyi umuyorum.

Herkesin ayakta izlediği konser için salona alındığımızda içerde bizi siyah perdenin asıldığı sahne ve adeta elektronik okyanusların dev dalgalar halinde kentlerin üzerine çöktüğü, yerin sarsılıp gökyüzünün yarıldığı doğal bir afeti hatırlatan uğultulu drone'lar ve karanlık ambient ses manzaraları karşıladı. Bir saate yakın bir süre tonu değişmeyen bu müziği dinleyenlerin kimisi bir süre sonra sıkılıp yanındakilerle konuşmaya başladıysa da, bir kısmı da tedirgin edici güzelliğe kaptırdı kendini.

Acaba bu müzik sonunda nereye bağlanacak diye merak ettiğim sırada sahnedeki dev ekranda birden Naomi Campbell'ın dans ettiği siyah beyaz bir video yayınlanmaya başladı. Ünlü mankenin neredeyse bedenini yarı çıplak bırakan bir bikini, dizinin üstüne çıkan topuklu parlak çizmeleri, boynunda haç kolyesi, başında beresi ve onun üzerine taktığı Özgürlük Heykeli'nin tacı ile yaptığı son derece seksi dans bir anda herkesi susturmaya yetmişti ama ilginç olansa çalan müzik aynıydı. Tam 18 dakika boyunca sürdü bu dans. Yanımda duran tanımadığım insanların "Bu ne?" dercesine bana bakıp gülümsemeleri, müzik gibi dansın da fazla uzamaya başladığını ve kimsenin ne olduğunu pek anlamadığını gösteriyordu. Oysa kadına özgü nitelikleri kendinde toplayan bir imajdı Naomi.

Sonunda video bittiğinde bu defa ekranda ağır makyajlı ve yüzü kana bulanmış kızıl saçlı bir kadın belirdi. Naomi Campbell'ın etkisini silecek kadar şaşırtıcıydı. Anohni'nin sesini duyuyorduk ama kendisini görmüyorduk sahnede; ekrandaki kadın, o ses kendisine aitmiş gibi şarkıyı söylüyor görünüyordu. Gördüğümüz karakter, "Ben nasıl bir virüs haline geldim?" diye sorarken, aslında dinleyici kitlesindeki her bireyi de kendisini sistemi devam ettiren bir öğe olarak sorgulamaya yöneltiyordu.

Küresel ısınmanın dünyaya etkisini konu alan "4 Degrees" adlı şarkı başladığında, daha önce virüsü temsil eden kanlı kadın yüzünün yerine farklı bir kadın karakterin yüzü belirdi ekranda ve aynı sırada beyaz kapüşonlu uzun elbisesi, eldivenleri ve yüzünü örten siyah tül kumaştan oluşan kostümünün içinde Anohni de karşımızdaydı. Sahnenin bir yanında albümde de birlikte çalıştığı prodüktör Daniel Lopatin (Oneohtrix Point Never), diğer yanında ise prodüktör Christopher Elms bilgisayarlar aracılığıyla elektronik sesleri kurgularken, Anohni kendisini kostümün içine gizleyerek benliğini videodaki karakterlere yansıtmış, sadece sesi ile varoluyordu. Bu açıdan bana çok ilginç geldi performans. Bir müzisyen ve vokalist olarak egodan sıyrılıp karakterlerin sesi olmayı, ancak Anohni gibi aslen performans sanatçısı olan, görsel-işitsel dengesini böylesine incelikle kurgulayabilen bir yetenek başarabilir.

Konser boyunca izlediğimiz kadın videolarını son yıllarda üzerinde çalıştığı "Future Feminism" projesi için kendisi çekmiş Anohni. Siyahileri ve Asya kökenlileri tercih etmesinin nedeni, beyazların diğer ırklar üzerinde kurduğu hegemonyayı vurgulamak için olsa gerek. Yaşlı ya da genç, siyahi ya da Asyalı, tüm kadınlar hüzünlü ve ağlıyor Anohni'nin videolarında. "Kendim için değil, sizin için yaptım bu albümü," derken kastettiği bu olmalı. Dünyanın derdini yüklenen kadınların sesi olmak için, kendisini sahnede belirsizleştirmenin yolunu çok akıllıca bir yöntemle yerine getirmiş. Anohni'nin yüzünü hiç görmeden ama sesinin güçlü tonlamalarının ruhumuzun en derinlerine ulaştığı farklı bir konserdi izlediğimiz.

"İdam,
Çinliler ve Suudi Arabistanlılar gibi,
Kuzey Koreliler ve Nijeryalılar gibi,
Bir Amerikan rüyası" sözlerini içeren "Execution'ı içimizi titretircesine yorumlarken, siyahi kadının nefes almakta zorlanan yüzünü gördük ekranda. Şarkıların yansıttığı duyguları sahnede yaşayıp, dinleyiciyi de sesiyle o atmosfere olanca gücüyle çekiyor Anohni. Kendi yüzünü videoda kullandığı an ise, "I Don't Love You Anymore"u söylerken gerçekleşiyor.

ABD Başkanı Barack Obama'ya en sert eleştirileri yönelttiği şarkısı "Obama"nın New York'un çoğunluğu genç dinleyici kitlesinden büyük bir alkış alması ise dikkatimden kaçmadı. Çoğu kişinin yakasında da Bernie Sanders rozeti takılıydı.

Sıra son şarkıya geldiğinde insansız hava aracı denilen drone'larla yapılan vahşetlerin söndürdüğü hayatlara değindiği "Drone Bomb Me"yi yine Naomi Campbell'ın rol aldığı farklı bir video eşliğinde seslendirdi Anohni. Gecenin açılışını yapan uzun videodakinin aksine Campbell'in sadece acı yansıtan yüzünü ve yaşlı gözlerini gördük bu şarkıda. İlk başta sarsıcı, çekici, tehlikeli, güzel, dayanılmaz ve seksi bir kadınken, aynı karakter aniden ezilen ulusların hüznünü temsil eden bir kadına dönüşmüştü. Bedene değil, gözlere baktığınızda ortaya çıkan gerçek yıkıcıydı...

"Hopelessness", her insan içindeki kadını bulmalı diyen Anohni'nin kadın cinsine olağanüstü duyarlı bir armağanı olarak görülebilir. Daha önce farklı sanat dallarında kadını anlatmaya çalışan nice eser yaratıldı ama tüm benliğini bu ölçüde işin içine katan sanatçı ender bulunur. Aynı zamanda "Hopelessness" konseri, cinsiyetler arasındaki sınırı da görülmedik şekilde yıkan bir performans olarak kayda geçmeli. Daha önce görüntüsündeki değişikliklerle bunu yapanlar çok oldu elbette ama Anohni, onların aksine kendisini görünmez kılarak sadece sesiyle kadının tüm hallerini, insandaki kadınlığı duyumsatıyor. Altı çizilmesi gereken bir farktır bu. Cinsiyetler ve farklılıklar arasındaki geçişkenlik hiç bu kadar net olmamıştı. Belki de insanların kendisinden farklı etnik kökenden, kültürden, cinsiyetten ve türden herkesi ezdiği Antroposen Çağı'ndaki tüm umutsuzluğun içinde umut ışığı burada!





Şarkı listesi

Hopelessness / 4 Degrees / Watch Me / Paradise / Execution / Ricochet / I Don't Love You Anymore / Obama / Violent Men / Why You Did Separate Me From The Earth? / Jesus Will Kill You / Crisis / Indian Girls / Marrow / In My Dreams / Drone Bomb Me


(Fotoğraflar ve konser videoları bana aittir.)